DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA
wydatki na kulturę w 2022 r.
2 247 091 zł
+20,64%
do roku 2021
dotacja podmiotowa dla domów i Ośrodków Kultury, Świetlic i klubów w 2022 r.:
1 965 000 zł
+16,48%
do roku 2021
gminne obchody rocznic w 2022 r.
231. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja
03.05.2022 r.
W Kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Celestynowie odprawiona została uroczysta Msza Św., po której przedstawiciele samorządu, organizacji oraz instytucji z terenu Gminy Celestynów, w towarzystwie pocztów sztandarowych, złożyli kwiaty przy pomniku „Dziesięciolecia Niepodległości”. Święto zakończył koncert w kościele pod hasłem „Na skrzydłach wolności” w wykonaniu znakomitych muzyków z grupy Winyl Band.
Obchody 79. rocznicy „Akcji pod Celestynowem”
20.05.2022 r.
Władze Gminy Celestynów oraz uczniowie i pedagodzy szkół podstawowych w: Celestynowie oraz Starej Wsi uczestniczyli w zorganizowanym przez harcerzy celestynowskiego Hufca uroczystym apelu z okazji obchodów 79 rocznicy Akcji Pod Celestynowem. Uroczystość odbyła się pod pomnikiem upamiętniającym to wydarzenie zlokalizowanym przy budynku stacyjnym w Celestynowie.
Uczczenie rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego
01.08.2022 r.
W 78. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego przedstawiciele samorządu, MDP Celestynów i harcerzy o godz. 17:00, przy pomniku Akcji Celestynów uczcili pamięć poległych walczących o wolność. Symboliczne wieńce złożył Wójt Witold Kwiatkowski, Przewodniczący Rady Romuald Ziętala, Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Batalionu Zośka w Celestynowie Anna Kędziorek, Kierownik Zakładu Obsługi Szkół Gminy Celestynów Edyta Wrzosek oraz przedstawiciele harcerzy z Hufiec ZHP Celestynów.
O godz. „W” rozbrzmiała syrena alarmowa, a zebrani pod pomnikiem minutą ciszy oddali hołd Powstańcom.
83. rocznica wybuchu II wojny światowej
01.09.2022 r.
Przedstawiciele samorządu oraz środowiska szkolnego złożyli przy pomniku naprzeciwko kościoła w Celestynowie symboliczne wiązanki oraz zapalili znicze. W ten sposób uczcili pamięć ofiar wojny i okupacji hitlerowskiej. Kwiaty złożyli: wójt Witold Kwiatkowski, radny Wiktor Piasecki, kierownik Zakładu Obsługi Szkół w Celestynowie Edyta Wrzosek, sołtys Tomasz Wyglądała oraz dyrektor Szkoły Podstawowej w Celestynowie Anna Kędziorek wraz z zastępcą Robertem Witkiem.
Uroczystość upamiętnienia akcji zbrojnej w Pogorzeli z czasu II Wojny Światowej
24.10.2022 r.
Dyrektor, nauczyciele, uczniowie i rodzice szkoły Podstawowej im. Polskich Dzieci Syberyjskich w Starej Wsi wraz z zaproszonymi gośćmi, składając symboliczne wiązanki pod pomnikiem w Pogorzeli, uczcili pamięć żołnierzy walczących o wolność podczas II wojny światowej. W uroczystości uczestniczyli kombatanci: mjr Jakub Nowakowski – żołnierz Batalionu „Zośka”, kpt. Jerzy Nowakowski i dh. Stanisław Naprawa - członek Szarych Szeregów. Obchody uroczystości rozpoczęto mszą świętą w kościele pod wezwaniem Matki Bożej.
Narodowe Święto Niepodległości
11.11.2022 r.
Uroczystości 104. rocznicy odzyskania przez naszą Ojczyznę niepodległości rozpoczęła Msza Święta w kościele parafialnym w Celestynowie. Po niej w asyście pocztów sztandarowych złożono kwiaty pod pomnikiem "Dziesięciolecia Niepodległości". Odbył się także koncert "I przyszła wolność..." w wykonaniu artystów scen polskich.
imprezy plenerowe w 2022 r.
zorganizowane przez Gminny ośrodek kultury i sportu w Celestynowie
gminny dzień dziecka
Gminny Dzień Dziecka pod patronatem Wójta Gminy Celestynów odbył się 01 czerwca 2022 r. na kompleksie boisk „Orlik” w Celestynowie.
W programie znalazły się: spektakl Teatralny z Pszczółką Mają, animacje z bohaterami bajki „Psi Patrol” oraz konkursy z nagrodami, kreatywne warsztaty, rozgrywki szachowe, wystawa prac uczestników zajęć „Sztuki piękne” dla dzieci, skręcanie balonów, pokaz mega baniek, strefa sportu.
W wydarzeniu wzięło udział ok. 500 osób.
letnia scena muzyczna – FESTIWAL KOLORÓW
Letnia Scena Muzyczna zawitała dnia 10.07.2022 r. przed Halą Sportową w Celestynowie, z której skorzystało ok. 500 mieszkańców. Program obejmował Show Pana Buźki, występ młodzieży z Kuźni Talentów Muzycznych, występ gwiazdy Roberta Rozmus Show oraz Festiwal kolorów z DJ-em.
DZIEŃ GMINY CELESTYNÓW – JUBILEUSZ 70-LECIA GMINY
W dniu 21 sierpnia 2022 r. na placu przed Halą Sportową w Celestynowie odbyło się wielkie święto gminy, w którym uczestniczyło ponad 2000 osób.
Program obfitował w atrakcje dla wszystkich: spektakl teatralny pt. „Tiki rafa na krańcu świata”, animacje dla dzieci, pokaz baniek mydlanych w wykonaniu aktorów Teatru Bajaderka, Msza Święta w Kościele w Celestynowie celebrowana przez Jego Ekscelencję ks. Bp Romualda Kamińskiego, Ceremonia Wręczenia Sztandaru, Przemówienia, występy lokalnych artystów, Kabaret „Jurki”, konkurs wiedzy 70-lecia gminy, Koncert zespołu „Partita”, wręczenie statuetek „Dąb Jedności Pokoleń”, występ gwiazdy – „Sławomir”.
Ponadto miała miejsce wystawa twórców i artystów z gminy Celestynów, strefa zabaw dla dzieci, kolorowe warkoczyki, malowanie buziek, malowanie włosów, strefa gastronomiczna.
Wydarzenie prowadził: Michał Niemiec. Partnerem imprezy były Koleje Mazowieckie. Patronat medialny: Radio dla Ciebie, Miesięcznik Samorządowy „Celestynka”, Linia Otwocka, iotwock.info, halootwock.pl.
Zobaczmy to jeszcze raz!
JARMARK BOŻONARODZENIOWY
Po raz pierwszy 18 grudnia 2022 r. w gminie Celestynów odbył się przed Świętami Bożego Narodzenia prawdziwy jarmark.
Stoiska z wyjątkowymi ozdobami, upominkami i kulinariami wypełnili rękodzielnicy, Koła Gospodyń Wiejskich, Zakłady Piekarskie „Oskroba”, placówki oświatowe. Można było nabyć żywe choinki, świece sojowe, oscypki, sery, pierniki, książki anglojęzyczne, obrazy, wyroby z drewna, obrusy, obrazy na drewnie i płótnie, dekoracje świąteczne, kulinaria.
Dla najmłodszych przygotowano dodatkowe atrakcje: domek Mikołaja, skrzynka na listy, śnieżynki, elfy, warsztaty ozdób świątecznych.
W programie przewidziano także losowanie nagród: choinek i upominków oraz występ zespołu „Podbielanki”, a także stoisko Biblioteki Publicznej.
W zimowy dzień uczestników rozgrzewał przy dźwiękach świątecznej muzyki gorący czerwony barszczyk oraz kawa i herbata zimowa.
Partnerami wydarzenia byli Piekarnia „Oskroba” i Nadleśnictwo Celestynów.
pozostałe wydarzenia kulturalne w 2022 r.
zorganizowane przez Gminny ośrodek kultury i sportu w Celestynowie
akcja zima i akcja lato
W okresie ferii i wakacji Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Celestynowie przygotował dla dzieci w wieku od 6 lat i młodzieży zajęcia stacjonarne i wyjazdowe. W celu zapewnienia dzieciom z terenu Gminy Celestynów atrakcyjnego, bezpiecznego wypoczynku oraz możliwości rozwijania zainteresowań na Hali Sportowej w Celestynowie odbyły się zajęcia kreatywne, warsztaty, zajęcia sportowe, spektakle, zabawy z animatorami oraz wycieczki.
Z obu akcji łącznie skorzystało 730 osób.
konkursy
GOKiS w 2022 roku zorganizował 6 konkursów dla dzieci, młodzieży i dorosłych, przede wszystkim z zakresu plastyki, techniki, recytatorstwa.
Celem konkursów było inspirowanie do aktywności twórczej, rozwijanie zainteresowań różnymi technikami plastycznymi, stworzenie możliwości ekspresji artystycznej i prezentacji dokonań twórczych, doskonalenie umiejętności i warsztatu plastycznego, poznawanie nowych technik twórczych i rozwiązań konstrukcyjnych oraz sposobu ich zastosowania, rozbudzanie wrażliwości na piękno poezji.
Po raz pierwszy odbył się Kulinarny Konkurs Rodzinny "Słodkie wypieki Wielkanocne". Na konkurs kulinarny do świetlicy wiejskiej w Pogorzeli zgłosiło się osiem rodzin, które łącznie przygotowały dwanaście wypieków.
Spotkania z kulturą
W roku 2022 GOKiS zorganizował trzy spotkania z kulturą, dedykowane osobom dorosłym:
12.03.2022 r. - koncert najpiękniejszych włoskich przebojów w wykonaniu Andrea Lattari w budynku OSP w Celestynowie. Wszystkie panie otrzymały słodki upominek przekazany przez Biuro Promocji z okazji minionego Dnia Kobiet.
0.11.2022 r. - spektakl „Separacja” na Łączniku Hali w Celestynowie; aktorzy Sceny „Rode” Kraków – Rzeszów zaprezentowali przezabawną historię małżeńskiej pary, która w wyniku znaczącej różnicy wieku przeżywa kryzys.
26.11.2022 r. - Andrzejkowa potańcówka z DJ Wiką - Wirginia Szmyt w Sali gimnastycznej Szkoły Podstawowej (przy Hali) poprowadzona przez seniorkę, która po 60 roku życia rozpoczęła przygodę z muzyką.
WYJAZDY kulturalne: kino/teatr
GOKiS w 2022 roku zorganizował dwa wyjazdy dla dorosłych promujące aktywny udział w kulturze:
13.03.2022 r. - do Teatru Komedia w Warszawie na trzygodzinny spektakl teatralny "QUIZ" pojechało 50 osób.
08.10.2022 r. - wyjazd do Kina Cinema City Sadyba w Warszawie na komedię romantyczną „Bilet do Raju”. Udział wzięło 30 osób.
Wyjazdy zorganizowano odpłatnie, cena zawierała przejazd autokarem oraz bilet wstępu.
Koncerty i Uroczystości Patriotyczne
Rok 2022 mieszkańcy gminy mogli rozpocząć "Wspólnym Kolędowaniem" z Danutą Stankiewicz. Po Mszy świętej niedzielnej w Kościele Parafialnym w Celestynowie dnia 16 stycznia około 100 osób wspólnie z artystką śpiewało najpiękniejsze polskie kolędy i pastorałki.
W 2022 roku odbyły się także dwa koncerty patriotyczne:
3 Maja 2022 r. - z okazji Obchodów 231. Rocznicy Uchwalenia Konstytucji 3 maja mieszkańcy wysłuchali koncertu "Na skrzydłach wolności" w wykonaniu grupy Winyl Band. Uczestnicy uroczystości otrzymali flagi biało-czerwone.
11 listopada 2022 r. - dla uczczenia 104. Rocznicy Odzyskania przez Polskę Niepodległości odbył się koncert pt. „I przyszła wolność…” w wykonaniu artystów scen warszawskich z grupy artystycznej SojArt. Dla uczestników koncertu GOKiS przygotował pamiątkowe kotyliony.
Celestynowskie Koło Studenckie dla Seniorów
W roku 2022 GOKiS zorganizował 15 półtoragodzinnych spotkań dla seniorów na obiekcie Hali Sportowej w Celestynowie oraz wyjazdową inaugurację nowego roku akademickiego. Bezpłatne wykłady ze specjalistami z różnych dziedzin odbywały się 2 razy w miesiącu i uczestniczyło w nich średnio 18 osób.
Celem organizacji wykładów było: upowszechnianie inicjatyw edukacyjnych, aktywizacja intelektualna, społeczna i fizyczna osób starszych, poszerzanie wiedzy i umiejętności seniorów, angażowanie słuchaczy w aktywność na rzecz otaczającego ich środowiska, podtrzymywanie więzi społecznych i komunikacji międzyludzkiej wśród seniorów.
WYSTAWY
„Nowak u Masajów” - w 2022 roku GOKiS kontynuował objazdową wystawę fotografii autorstwa Małgorzaty Zduńczyk, fotografki i współzałożycielki Fundacji Ekonomicznej Polska-Afryka Wschodnia. Artystka w trakcie swojej pracy w Afryce odwiedziła dwukrotnie misję ks. Arka Nowaka w Malambo. W swoich pracach przybliża nam pracę misjonarza, ale również przedstawia ludzi i świat, w którym on żyje.
W okresie od stycznia do maja 2022 w każdym miesiącu wystawa była w innym sołectwie.
„Skarby Celestynowa” - III Biennale Twórców Gminy Celestynów, 18 lutego 2022 r. odbył się wernisaż wystawy w galerii PMDK w Otwocku, który zgromadził szerokie grono zainteresowanych, ponad 80 osób. Swoje prace zaprezentowało 21 twórców i artystów z terenu naszej gminy: rękodzielnicy, garncarze, rzeźbiarze, malarze oraz twórcy innych sztuk artystycznych. Wystawę, której Kuratorem była instruktor GOKiS, artystka Pani Monika Grajda-Widulińska, można było przez cały miesiąc zwiedzać w galerii PMDK w Otwocku. Organizatorami byli: Powiatowy Młodzieżowy Dom Kultury w Otwocku, Urząd Gminy w Celestynowie, Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Celestynowie, Celestynowskie Stowarzyszenie Współpracy Międzynarodowej „Na świat”. Wystawie towarzyszyło także wydanie albumu o tym samym tytule.
Wystawa prac z pleneru malarskiego - od 14.07.2022 r. do końca sierpnia w letniej czytelni przy Bibliotece Publicznej w Celestynowie udostępniona została w godzinach pracy biblioteki wystawa autorek: Monika Grajda-Widulińska, Janina Klejn, Janina Galas, Helena Kiliszek, Urszula Sabała, Lucyna Rutkowska, Elżbieta Kręgielewska. Tytuły obrazów: „Pejzaż prowansalski Clapiers”, „Bagna Celestynowskie”, „Biała Góra”, „Pejzaż”, „Pejzaż”, „Goździkowe bagno”, „Drzewo życia”
„Szlakiem pokoju do mostu przyjaźni” - dnia 22.07.2022 r. odbyło się otwarcie wystawy na Hali Sportowej w Celestynowie – łącznik. Wystawa była kontynuacją projektu z 2016 r., w którym udział brały dzieci z gminy Celestynów malując na papieże ryżowym. Tematem przewodnim projektu była współpraca Polsko-Japońska. Prace w 2016 roku prezentowane były w Tsuruga. Rysunki polskich dzieci stworzyły kolekcję złożoną z 212 prac wykonanych w placówkach pielęgnujących historię Dzieci Syberyjskich. Zaproszeni goście: prof. Sylwester Porowski, prof. Stanisław Filipek, przyjaciel gminy Ryotaro Sakamoto, Monika Grajda-Widulińska, autorzy prac (młodzież, która w 2016 roku przygotowywała prace w GOKiS). Wystawę można było oglądać do końca sierpnia w godzinach pracy Hali sportowej.
Zobaczmy to jeszcze raz!
kino plenerowe
W 2022 roku GOKiS kontynuował organizację kina na leżakach w celu zaspokojenia potrzeb kulturalnych oraz stworzenia warunków do integracji mieszkańców Gminy Celestynów. Mieszkańcy mogli skorzystać z trzech familijnych seansów w ramach kina plenerowego na leżakach:
10.06.2022 r. - „Chłopiec z chmur” wzruszająca opowieść dla każdego,
15.07.2022 r. - „Wojna z dziadkiem” komedia dla całej rodziny,
12.08.2022 r. - „Paddington” zabawna historia małego misia.
Wstęp na wydarzenia był nieodpłatny, przed każdym seansem odbywało się losowanie upominków - pakietów upominkowych z Biura Promocji, które dostarczało dodatkowych emocji wszystkim uczestnikom.
Forum Lokalne „My Młodzi"
Forum zrealizowane zostało 11 marca 2022 r. w świetlicy w Pogorzeli. Wzięło w nim udział 23 uczniów w wieku 13-15 lat z 4 szkół podstawowych z terenu gminy Celestynów.
Celem spotkania było opracowanie diagnozy lokalnej sytuacji młodzieży wraz z konfrontacją z diagnozą opracowaną we wrześniu ubiegłego roku podczas forum „Kierunek Młodzi”. Młodzież pod okiem facylitatora Wojciecha Wilka pracowała metodą World Cafe, przedstawiając pomysły na projekty, które byłyby dla nich atrakcyjne.
pozostałe wydarzenia kulturalne w 2022 r.
Wystawy plenerowe w roku Jubileuszowym Gminy
"Magia Celestynowskich Lasów i Bagien"
Wystawa plenerowa fotografii autorstwa Pani Anny Nalazek pt. "Magia Celestynowskich Lasów i Bagien", które oddają piękno i magię tych miejsc, pozwalają je odkryć (lub odkryć na nowo) i zachęcą być może do wędrówek i bezpośredniego ich doświadczenia.
„Skarby Celestynowa”
Wystawa plenerowa „Skarby Celestynowa”, przygotowana wspólnie z Celestynowskim Stowarzyszeniem „Współpracy Międzynarodowej Na Świat”. Wystawa plenerowa prezentowała 20 sylwetek i twórczość artystów z terenu Gminy Celestynów (rękodzieło, malarstwo, fotografia, rzeźba, literatura).
Festiwal Filmów Japońskich
W 2022 r. po raz pierwszy odbył się Festiwal Filmów Japońskich. Wydarzenie to Honorowym Patronatem objął Ambasady Japonii w Polsce. Podczas festiwalu mieszkańcy mogli obejrzeć dwa filmy, pierwszy w reżyserii Toru Kamei, drugi w reżyserii Kimizuki Ryoichi.
3F Festiwal filmów francuskich
W 2022 r. już po raz drugi w Celestynowie odbył się Festiwal Filmów Francuskich, przy organizacji którego współpracowały: prezes Stowarzyszenia „Grand Ecran 2001 - Beatrice Malige, prezes Stowarzyszenia ACLCC Elisabeth Morisson, Magali Gvbert z francuskiej Gminy Bliźniaczej Clapiers, GOKiS w Celestynowie, celestynowskie Stowarzyszenie Współpracy Międzynarodowej „Na Świat”.
Festiwal odbył się w terminie od 15 września do 18 września i podczas jego trwania zaprezentowano mieszkańcom gminy 13 kultowych filmów francuskich, w tym aż 7 animowanych dla dzieci przedszkolnych.
zajęcia Gminnego ośrodka kultury i sportu w Celestynowie
ZAJĘCIA UMUZYKALNIAJĄCE i SENSOPLASTYKA DLA MALUSZKÓW
W 2022 roku GOKiS kontynuował ofertę zajęć umuzykalniających wg teorii E.E. Gordona dla niemowląt i małych dzieci do lat 3. Zajęcia realizowane były w grupach zamkniętych jako forma muzykowania wraz z rodzicami z częstotliwością 1 spotkanie w miesiącu na Hali Sportowej w Celestynowie.
Z uwagi na duże zainteresowanie zajęciami dla maluchów GOKiS wzbogacił ofertę w roku 2022 o zajęcia sensoplastyki dla dzieci wieku od 1 roku życia do 6 lat. Plastyka z wykorzystaniem wszystkich zmysłów, czyli plastyka sensoryczna, której sekret tkwi w używanych “materiałach”: są to tylko i wyłącznie łatwo dostępne artykuły i barwniki spożywcze zyskała szerokie grono fanów w gminie Celestynów.
ZAJĘCIA STAŁE DLA DZIECI, MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH
W ramach stałych form pracy GOKiS zorganizował szereg zajęć skierowanych do dzieci, młodzieży i dorosłych. Ich celem było rozwijanie zainteresowań, umiejętności i talentu uczestników, nauka współpracy w grupie oraz wdrażanie do kulturalnego spędzania wolnego czasu.
W okresie styczeń – czerwiec oraz wrzesień – grudzień 2022 zajęcia odbywały się systematycznie raz lub dwa razy w tygodniu w Hali Sportowej w Celestynowie oraz sali gimnastycznej Publicznej Szkoły Podstawowej w Celestynowie. W zajęciach stałych miesięcznie uczestniczyło średnio 530 osób.
Wśród 16 zajęć dla dzieci proponujemy: sztuki piękne, kreatywny zakątek młodego artysty, plastyka z elementami ceramiki, rękodzieło, balet, taniec nowoczesny, siatkówka dla dziewcząt, siatkówka dla chłopców, warsztaty szycia artystycznego, zajęcia szachowe, warsztaty teatralne, koszykówka, gry i zabawy ruchowe, gimnastyka sportowa, sportowe gry zespołowe, kick-boxing
Wśród 17 zajęć dla dorosłych: twórcze spotkania, warsztaty szycia artystycznego, język angielski, lekcje kultury i podstaw języka japońskiego, zumba, gimnastyka dla pań, fitness 50+, gimnastyka 60+, zdrowy kręgosłup, kick-boxing, siatkówka dla kobiet, BUP, tabata, joga, pilates, body shape, TBC.
amatorskie zespoły ludowe
Celem działalności zespołów jest prezentacja tradycji ludowego śpiewu i muzyki, ochrona pieśni ludowych, zwyczajów i obrzędów regionalnych, kultywowanie tradycji i wartości kulturowych.
Zespoły ludowe działalność swoją prezentowały podczas imprez organizowanych na terenie Gminy Celestynów oraz na przeglądach, festiwalach i konkursach piosenki ludowej i biesiadnej. Łącznie w 2022 roku odbyło się 11 koncertów zespołów ludowych.
ZESPÓŁ LUDOWY „PODBIELANKI” Z PODBIELI
Zespół powstał w 2000 r., liczy 18 osób.
ZESPÓŁ LUDOWY „WIEJSKIE KLIMATY” Z GLINY
Zespół powstał w czerwcu 2007 r., liczy 9 osób.
DZIAŁALNOŚĆ ŚWIETLIC WIEJSKICH
W świetlicach prowadzona jest działalność kulturalna, aktywizacja społeczna i animacja kulturalna.
Działalność świetlic wiejskich na terenie Gminy Celestynów ma na celu integrację środowiska lokalnego, inicjowanie aktywności mieszkańców działających na rzecz wsi, organizowanie czasu wolnego oraz promocję wsi i gminy.
W 2022 roku w świetlicach odbywały się raz w tygodniu zajęcia świetlicowe przeznaczone dla dzieci od 6 roku życia. Miesięcznie ze wszystkich świetlic korzysta ponad 43 dzieci.
Ponadto GOKiS zorganizował w świetlicach:
Warsztaty z okazji Dnia Babci i Dziadka - frekwencja wyniosła łącznie w 4 świetlicach (poza Ponurzycą) 34 dzieci z opiekunami.
Projekt "Tajemnica zdrowych brzuszków" z dotacji z GKRPA. Spektakl dla dzieci pt. "Baśń dla małych łakomczuszków - tajemnica zdrowych brzuszków", warsztaty kreatywne dla dzieci oraz warsztaty dla dorosłych z dietetykiem Panią Moniką Lendzion z Nature House.
Warsztaty Wielkanocne
Warsztaty Makramy dla Seniorów z okazji Ogólnopolskiego Dnia Seniora
Warsztaty mikołajkowe
Rodzinne warsztaty tworzenia palm wielkanocnych
Kultura języka polskiego dla uchodźców z Ukrainy – organizacja bezpłatnych lekcji dla uchodźców, którzy przebywają na terenie gminy Celestynów mających na celu wsparcie w zaaklimatyzowaniu się w nowym kraju.